Cmentarz Montparnasse zyskał nazwę od dzielnicy w ktorej się znajduje, choć oficjalnie określany jest jako Południowy (Sud). Otwarty w 1824 r., był chronologicznie drugim cmentarzem spośrod trzech wielkich nekropolii paryskich założonych extra muros (tj. Pere-Lachaise i Montmartre) i drugim pod względem wielkości. Początkowo był przeznaczony dla mieszkańcow lewego brzegu Sekwany, ale z biegiem czasu objął całą stolicę. W połowie XIX w. wraz z przedmieściem został wchłonięty przez miasto, ktore otoczyło go zwartą zabudową, a wytyczona ulica podzieliła na dwie części.
Na przełomie XIX i XX w. znajdujące się w dzielnicy Montparnasse kawiarnie stały się miejscem spotkań mieszkającej tutaj cyganerii, wytyczającej nowe kierunki sztuki, muzyki, poezji i literatury. Nie brakowało w niej Polakow, ktorzy zyskując uznanie, z czasem znaleźli miejsce spoczynku na cmentarzach paryskich. Z biegiem czasu cmentarz stał się miejscem elitarnych pochowkow oraz ciekawych, a nawet zaskakujących form sztuki sepulkralnej.
Najbardziej polski akcent na tym cmentarzu stanowi grob zbiorowy weteranow powstań listopadowego, styczniowego oraz innych ruchow niepodległościowych. Spoczywają w bratniej mogile belwederczyk Leonard Rettel, Stanisław Malinowski, spiskowiec, a poźniej wieloletni dyrektor Szkoły Polskiej w Paryżu czy Franciszek Stawiarski, powstaniec listopadowy. Na monumentalnym, a surowym w formie pomniku umieszczono trojdzielny herb okresu powstania styczniowego, symbolizujący ideę zjednoczonej Polski, Litwy i Rusi, czyli dawnej Rzeczpospolitej z drogą Polakom dewizą „Boże zbaw Polskę”.
Istnieją tu jeszcze dwa groby zbiorowe polskich emigrantow. Trzeba wspomnieć też o spoczywającym tu generale Ludwiku Mierosławskim, nieszczęsnym wodzu wielu narodowych zrywow XIX w., Adamie Kołyszce, jednym z przywodcow powstania w 1831 r. na Wileńszczyźnie, czy dzielnej Henryce Pustowojtownie, uczestniczce powstania w 1863 r. Tutaj znalazł ostateczne swoje miejsce także Cyprian Godebski, powstaniec z lat 1830-31, syn legionisty poległego w 1809 r. pod Raszynem i stryj znanego rzeźbiarza Cypriena Godebskiego.
Andrzej Biernat
