Franciszek Black, ur. 1881 w Warszawie, zm. 1959 w Paryżu, rzeźbiarz działający w ciągu całego okresu aktywności twórczej w Paryżu i w Szwajcarii.
W 1901 podjął naukę w School of Decorative Wood Carving w Londynie. Od 1903 roku jego nazwisko widnieje już na liście uczniów Antoine’a Merciégo w École de Beaux-Arts. Razem z Antonim Wiwulskim uczestniczył w realizacji Pomnika Grunwaldzkiego (1910, zniszczony 1939–1940). Uznanie zyskała jego figura powalonego rycerza krzyżackiego w pełnej zbroi. W latach 1907–1910 kilkakrotnie przyjeżdżał do Krakowa, gdzie poznał Ignacego Paderewskiego, który wysoko cenił umiejętności Blacka i zapewnił mu regularne stypendium. Dzięki niemu odbył liczne podróże studyjne do najważniejszych kolekcji Europy: Muzeów Watykańskich, Prado, British Museum i Pinakoteki Monachijskiej. W 1908 roku znalazł się w elitarnym gronie cudzoziemców przyjętych do Société Nationale des Beaux–Arts i debiutował na organizowanym przez nie Salon des Artistes Français na Polach Marsowych. Głównym polem twórczości Blacka stał się wówczas portret wykonywany w różnych gatunkach rzeźbiarskich, np. gipsowy medalion z portretem matki artysty (1908).
Na parę lat przed I wojną światową Black przeniósł się do Lozanny, gdzie zamieszkiwał aż do 1920 roku. Był to najbardziej owocny twórczo okres jego życia. Tematycznie jego twórczość zdominowały wówczas portrety, jednak nie zaprzestawał też poszukiwań w obrębie scen rodzajowych i aktów kobiecych.
W 1920 roku Black wrócił do Paryża. Tego samego roku przystąpił do Société du Salon d'Automne, na stałe wiążąc się z Salonem Jesiennym. W tym czasie oprócz zamówień dla zamożnych mieszczan paryskich portretował ważne postaci życia narodowego: Juliusza Słowackiego (1927), Adama Mickiewicza (1930), Fryderyka Chopina (1934), Józefa Hoene-Wrońskiego (1936–1937), Ewelinę Hańską (1932), Władysława Mickiewicza (1926), a także osoby związane z Paderewskim, na przykład współtwórcę Ligi Narodów Eduarda House'a. Jego pomnik (1933), odtworzony po wojnie znajduje się w parku Skaryszewskim w Warszawie. Wykonał też wiele rzeźb nagrobnych na cmentarzach paryskich, m. in. stojące do dziś pomniki Leopolda Sudre na Montparnasse (1933), Józefa Hoene-Wrońskiego na cmentarzu w Neuilly (1937), oraz figurę Chrystusa na grobie Eugeniusza Kucharskiego na Père Lachaise (1955).
Okres okupacji spędził w Grenoble. W 1951 roku został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu „Polonia Restituta” za pomoc Polakom działającym we francuskim ruchu oporu w latach 1939 – 1940.
W 1982 r. jego córka Maya Black wypełniając wolę artysty przekazała 24 rzeźby do zbiorów Muzeum Narodowego w Poznaniu. We Francji rzezby artysty znajdują się przede wszystkim w Muzeum Saint-Maur-des-Fossés oraz w Bibliotece Polskiej w Paryżu.
Franciszek i Maya Black spoczywają na polskiej nekropolii w Montmorency.
A. Cz., B. K.
Spis fotografii:
Grób Józefa Hoene-Wrońskiego, popiersie brąz, 1937, Neuilly, stary cmentarz
Grób Eugeniusza Kucharskiego, Chrystus, brąz, 1955, Paryż, cmentarz Père-Lachaise (1955)
Franciszek Black, fotografia, 1957, Biblioteka Polska w Paryżu
